Het is al weer een tijdje geleden dat ik voor het eerst kennis maakte met Zuiver Communiceren, Clean Language in het Engels. Ik was methodieken aan het verzamelen voor mijn Rathenau-studie Samenwerken aan werkzame kennis. Methoden en technieken voor kenniscocreatie. Terwijl het belang van goede communicatie bij kenniscocreatie veelvuldig wordt onderkend, bleek dat er maar weinig concrete gesprekstechnieken beschikbaar zijn om de vaak moeizame communicatie tussen onderzoekers en kennisgebruikers en tussen onderzoekers uit verschillende vakgebieden te faciliteren. Clean language, zo leerde ik de afgelopen jaren, is een hele waardevolle gesprekstechniek, wanneer je als onderzoeker wilt samenwerken met kennisgebruikers, stakeholders of onderzoekers uit een ander vakgebied.
‘The single biggest problem with communication is the illusion that it has taken place’
Taal is een verraderlijk iets. Regelmatig gebruiken mensen verschillende woorden maar bedoelen ze hetzelfde en net zo vaak gebruiken ze hetzelfde woord maar bedoelen ze iets heel anders. Dat realiseren we ons vaak wel als we er even bewust bij stil staan, maar in de praktijk van een gesprek voltrekken onze interpretaties van de woorden van de ander zich razendsnel en onbewust. Nog voor dat we ons hebben afgevraagd of we de woorden van de ander goed hebben geïnterpreteerd, hebben we al een respons geformuleerd. George Bernard Shaw verwoordt dit heel treffend: The single biggest problem with communication is the illusion that it has taken place.
Het onmogelijke mogelijk maken
We interpreteren de woorden van de ander vanuit ons eigen taalveld en ons eigen perspectief en creëren daarmee veel ruis in de communicatie. Om deze ruis uit te zuiveren, zou je je eigen taalveld en je eigen perspectief tijdelijk uit willen schakelen. Maar je eigen taalveld en je eigen perspectief zijn voor jou zo vanzelfsprekend dat je je er niet van bewust bent. Hoe kun je iets uitschakelen, als je je er niet van bewust bent? Dat lijkt onmogelijk.
De woorden van de ander centraal
Clean language is een disciplinerende gesprekstechniek die dit wel mogelijk maakt. Het principe is simpel. Om meer te weten te komen over het perspectief, de kennis en de ideeën van je gesprekspartner stel je de woorden van je gesprekspartner centraal. Je herhaalt de letterlijke woorden van de ander en stelt daar vragen over. Dat doe je door gebruik te maken van een vaste set vragen die zo zijn geformuleerd dat ze een minimum aan aannames bevatten. Je zet je eigen aannames daarmee buiten spel en door de woorden van de ander niet in je eigen woorden te herformuleren, voorkom je ruis in het gesprek.
Ook ‘zuiver’ leren communiceren?
Het principe van zuiver communiceren is simpel, wat niet wil zeggen dat je het zo even doet. Zuiver communiceren vraagt wat training.
Speciaal voor onderzoekers die hun onderzoek beter willen af stemmen op de maatschappelijke vraag en daarvoor in gesprek willen met potentiële kennisgebruikers, heb ik een gespreksmodel ontwikkeld op basis van zuiver communiceren. Het vormt onderdeel van de het blended leertraject Maatschappelijke vraagarticulatie in dialoog met kennisgebruikers.
Zuiver communiceren is ook heel behulpzaam binnen interdisciplinaire onderzoekssamenwerking. Neem voor trainingsmogelijkheden contact met mij op.
Of laat je je liever faciliteren?
Heb je geen tijd voor een training, maar wil je wel profiteren van de voordelen van zuiver communiceren? Je kunt me ook in huren als facilitator/gespreksleider. In overleg bespreken we de doelen van de bijeenkomst en de manier waarop zuiver faciliteren daar een bijdrage aan kan leveren.
Meer lezen?
Over het gebruik van Clean Language als wetenschappelijke onderzoeksmethode is een artikel gepubliceerd in het British Journal of Management: Eliciting Metaphor through Clean Language: An Innovation in Qualitative Research
